مبایعه نامه در نظام حقوقی در دستهٔ اسناد قرار می‌گیرد. این کلمه از دو واژه مبایع و نامه تشکیل می‌شود. مبایع از ریشهٔ کلمهٔ بیع یعنی فروش ساخته شده است. اگر بخواهیم این لغت را به فارسی برگردانیم، به معنی فروش نامه است. مبایعهنامه قراردادی است که مطابق آن مالی از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود. این قرارداد مانند تمام قراردادهای حقوقی از اصول قانونی پیروی می‌کند.
مواد قانونی مبایعه نامه املاک
مبایعهنامه قراردادی است که مطابق آن مالی از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود.
مانند تمام سندها، این سند هم مادهٔ اول خود را به احراز هویت طرفین معامله اختصاص داده است. احراز هویت در سندها و نوشتن مشخصات طرفین قرارداد، نکتهٔ بسیار مهم و قابل توجهی است. بنابراین لازم است که نه تنها برای مبایعه نامه بلکه برای تمام سندها ابتدا از صحت هویت طرف مقابل خود آگاه شوید و بعد با رعایت نکات مهم حقوقی دیگر، قرارداد را امضا کنید.
مورد معامله و مشخصات آن
مالی که می‌خواهد معامله شود، باید در ابتدا به وسیلهٔ خریدار دیده شده باشد. در مورد املاک باید مشخصاتی مانند سند مالکیت، شماره ملک، شماره ثبت و امتیازاتی مانند آب، برق، گاز، تلفن و آدرس معامله به صورت دقیق به خریدار نشان داده شده و به تایید خریدار برسد.
قیمت (ثمن) مورد معامله
در مبایعه نامه املاک، باید ابتدا قیمت کل مورد معامله نوشته شود. در ادامه مبلغی که قرار است به صورت چک از سوی فروشنده به خریدار تحویل داده شود باید حتما قید شود. در ادامه اگر خریدار پول را پرداخت نکند، می‌توان قرارداد را فسخ کرد.
تاریخ تخلیه و شرط عدم تخلیه
این مورد بسیار مهم است. خریدار موظف است در تاریخی که در مبایعه نامه مشخص شده، تمام مبلغ تعیین شده را به فروشنده پرداخت کند. اما فروشنده هم باید قول قانونی و مکتوب برای زمان تخلیه را در مبایعه نامه بنویسد. اگر این کار را نکند، خریدار می‌تواند مبلغی را به عنوان خسارت از او مطالبه کند.
تاریخ تنظیم سند
نوشتن تاریخ تنظیم سند به این دلیل است که دو طرف معامله را مکلف به حضور در زمان تعیین شده در دفترخانه برای انتقال سند بکند.
حاضر نشدن در دفترخانه برای تنظیم سند
گاهی خریدار و فروشنده در زمان تعیین شده در دفترخانه حضور پیدا نمی‌کنند. اگر خریدار به هر دلیل این کار را انجام ندهد، مبایعهنامه فسخ خواهد شد. فروشنده هم می‌تواند بابت تخلفی که خریدار انجام داده، مبلغی را از پیش‌پرداخت برداشته و باقی را به خریدار برگرداند. اما اگر فروشنده در زمان تعیین شده در دفترخانه حاضر نشود، مبایعه نامه معتبر خواهد بود. ولی خریدار با مراجعه به مقامات قضایی، می‌تواند مبلغی را تحت عنوان خسارت از فروشنده طلب کند.
پرداخت، مالیات، عوارض و هزینه‌های دفترخانه
خریدار باید توجه داشته باشد که مالیات و عوارض شامل نقل و انتقال، عوارض شهرداری، دارایی و… به عهده فروشنده است و هزینه‌های نقل و انتقال در دفترخانه شامل حق‌الثبت و حق التحریر و بهای اوراق رسمی دفترخانه به عهدهٔ طرفین معامله است.
انواع مبایعه نامه املاک
مبایعه نامه‌ها به دو دسته مبایعه نامه عادی و رسمی تقسیم می‌شوند. به مبایعه نامه‌ای رسمی گفته می‌شود که تمامی اسناد در دفاتر اسناد رسمی تنظیم شده باشد. یا تمامی اسناد از اداره ثبت اسناد صادر شده باشد و در نهایت تمامی اسناد به وسیلهٔ یکی از مأموران دولتی تنظیم شده باشد. اگر مبایعه نامه غیر مواردی که ذکر شده بود تنظیم شود، یک مبایعه نامه عادی است. مانند مبایعه نامه‌هایی که در بنگاه‌های معاملات ملکی به ثبت می‌رسند.
